Unix Nedir?
Unix 1960 li yillarda gelistirilmis ve o günden veride gelistirilmeye devam eden bir isletim sistemidir. Unix çoklu kullanicili, multi-tasking özelligi olan, server, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlarda çalisabilen, çok kararli ve saglam bir isletim sistemidir.
Unix sistemler ayrica Microsoft Windows'da oldugu gibi kolay kullanim saglayan bir grafiksel kullanici arayüzünede GUI) sahipdir. Ancak Unix denildiginde genelde grafiksel arayüzü olmayan programlar akla gelir. Örnegin telnet bunlardan biridir.
Unix Türleri:
Piyasada birçok çesit Unix versiyonu mevcuttur, bu veristonlarin hepsi ortak benzerlikler tasirlar. Sun Solaris, GNU/Linux ve MacoS X en popüler Unix versiyonlaridir.
Unix Isletim Sistemi:
Unix isletim sistemi 3 temel parçadan olusur; kernel (çekirdek) , shell (kabuk) ve programlar
Kernel (Çekirdek):
Bundan sonra Çekirdek degil kernek kelimesi kullanilacaktir.
Kernel Unix islerim sisteminin merkezini olusturur. Anlamindanda anlasilacagi gibi isletim sisteminin çekirdegidir. Programlara bellek tahsis edilmesi, dosya islemleri, sistem çagrilarina cevap vermek ve iletisimden sorumludur.
Kernel ve Shell ortak çalismaktadir. Örnegin, kullanicinin rm myfile diye bir komut çalistirdigini düsünün(bu komut myfile ismindeki dosyayi silmek için kullanilir). Shell dosya sistemi üzerinde rm isimli programi arar ve kernelden bu programi myfile isimli dosya için çalistirmasini ister. kernelrm programini çalistirdiktan sonra shell kullaniciya islemin sonucunu döndürür ve yeni komut için beklemeye geçer.
Shell (Kabuk):
Bundan sonra kabuk degil Shell kelimesi kullanilacaktir.
Shell kullanici ile kernel arasinda bir arayüz gibi çalisir. Kullanici giris yaptigi zaman, login programi kullanici adi ve sifreyi kontrol ettikten sonra shell adindaki programi çagirir. Shell aslinda bir komut satir yorumlayicisidir(CLI). Microsoft Dos'dan asina oldugunuz command.com ile ayni görevi yaptigini söylersek, sanirim daha anlasilir olacaktir. CLI örneklerine buradan erisebilirsiniz. http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_command-line_interpreters
Shellde kullandigimiz komutlarin kendileri aslinda birer programdir. Yazdiginiz komutlar ile bu programlar çalisir, sonuç üretir ve sonlanirlar. Bu programlarin sonlanmasi ile yeniden kernele dönülür ve shell yeni komut beklemeye geçer. Shell komut beklediginde ekranda % isaretini görürsünüz.
Kullanicilar ayni sistem içerisinde birbirinden farkli shell'ler kullanabilirler.
Biz örnekleri windows üzerine kurdugum sanal openSuse Linux makinasi ile yapacagiz. Bu sürümde shell olarak bash kullanilmakta. Bash için detayli bilgi : http://en.wikipedia.org/wiki/Bash_%28Unix_shell%29
Sizde kendi shell sürümünüzü ögrenmek için ps -p $$ komutunu çalistirin, ekrana gelenler içinde CMD nin hemen altinda yazan shell programinizdir.
Kullandigini Shell programlarinin genelde bir çok özelligi vardir. Bunlardan en kullanisli olanlar birisi, dosya , klasör veya komut ismini tamamlama özelligidir. Bu islem için 2 kez veya 1 kez [tab] tusuna basmaniz gerekiyor.
Eger ekrana hiç birsey yazmadan veya direk olarak komutun bas harfini yazip 2 kez tab yaparsaniz, ilgili tüm komutlari görürsünüz.
Eger cd yazip bir boslik birakir klaörün il harfini yazar sonrasinda 1 kez tab dusuna basarsaniz, bu harf ile baslayan tüm klasörleri listeler, eger bir tane varsa direk olarak getirip sizden enter tusunu bekleyecektir.
Shell programlari yazdiginiz komutlarin bir kismini hafizasinda tutarlar, asagi ve yukari tuslarini kullanarak son yazdiginiz komutlara ulasabilirsiniz.
Dosyalar ve Processler:
Unix deki hersey ya bir dosya yada bir processdir.
Process, çalistirilabilir, tekil bir PID(process indetifier) ile tanimlanmis bir programdir.
Dosyanin ne oldugunu zaman hepimiz biliyorsunuzdur, bir kullanicinin veya programin olusturdugu dosya olabilir.
Dosya Örnekleri :
- döküman (rapor, deneme etc)
- text dosyalar
- klasör, içeriginde tuttugu dosya ,klasör ve/veya processlerin bilgilerini tutan baska bir dosya.
Klasör Yapisi:
Tüm dosyalar klasör yapisinda bir arada gruplanir. Dosya sistemi hiyerarsik yapida düzenlenmistir, tipki ters bir agaç gibi. Hiyerarsinin en üstü kök olarak adlandirilir ve / olarak yazilir.
Unix terminalini çalistirmak:
ve Unix komutlarini çalistiracagimiz konsole (shell)
Bir sonraki dersimizde, dosya ve klasörle ile nasil çalisacagimiz ögrenecegiz.