Ajax Nedir?

Ajax Nedir?

Internette ajax ile ilgili yüzlerce makale bulunuyor, fakat bir tool yada karsilasilan bir hata ile ilgili arama yaptigimizda yüzlerce baslik arasinda kayboluyoruz çogu zaman. Bu yüzden Ajax ile en basitten baslayip tüm içerigi kapsayacak seriler halinde makaleler yazmayi, ve bu makalelerde de karsilasilan hatalari, kullanilan örnekleri, .. vs. derleyip tek kaynaktan kolay erisim imkani sunmayi amaçliyoruz. Bu ilk Makalede adettendir deyip ajax nedir ile basliyoruz.

.

Ajax etkili ve  interaktif web projelerini çabucak  yapmanizi saglayacak, tüm popüler web browserlarda çalisan ücretsiz bir frameworktür. Asynchronous JavaScript And XML kelimelerinin kisaltmasidir. Aslinda ajax HTML / CSS/ DOM / JavaScript XML / XML/HttpRequest gibi birçok bilesenin birlestirlmesiyle gelistirilmis bir teknolojidir. Bu düsünce önce JSP gelistiricileri tarafindan ortaya atilmis daha sonra da Microsoft tarafindan desteklenmistir. Microsoft ilk önce bunu ATLAS olarak gelistirmis daha sonra da ASP.NET AJAX olarak destegini sürdürmüstür. Yani “Ajax; ne Bir Dil, ne de Bir Kütüphane Degildir. Ajax Sadece Bir Yöntemdir”.

Ajaxda, daha önceden var olan JavaScript ve XML dillerini, web tarayicisinda bulunan XmlHttpRequest nesnesi ile birlikte kullanir. Peki, bu bize ne saglar? Istekler XmlHttpRequest ile gönderilince sunucu ve istemci arasinda tasinan veriler sikistirilmis olur ve aradaki bant genisligi bos yere isgal edilmemis olacagi için ayni anda yapilan birçok islemde daha fazla perfonmans kazancimiz olur.

Peki, avantajlari nelerdir?

Ajaxin sundugu belki de en önemli avantaj, güncellemelerde sayfanin degil istenilen kisimlarin sunucuya gidip gelmesidir. Mesela seçilen ile göre ilçelerin DropDrownList’e gelmesi gerektigini düsünelim. Eger Ajax olmazsa, sayfadaki tüm islemlerle birlikte ile bagli ilçe istegide sunucuya gidecek, cevap alinip sayfa tekrar güncellenecek. Bu sirada eger sayfanin postback(güncellenme) olayi kontrol etmeden pageLoad() kismina bir kod yazmissak bunlarda güncellenecegi için hem extra zaman kaybi hem belki yapilan islemlerin kaybina sebeb olacak. Ama ajax kullanirsak sunucuya sadece ile bagli ilçelerin istegi gidip cevap dönecek ve sadece gerekli DropDrownlist güncellenecek. Böylece hem zaman kazanmis hemde ag trafigini hafifletmis olacagiz. Ayrica ekrandaki güncelleme daha hizli oldugu için kullanicilar için can sikan beklemelerin önüne geçmis oluruz.

Aslinda bu isleri yapmak için javascript da kullanabiliriz. Öyleyse neden ajax? Muhakkakki islemler sirasinda baska bir sayfaya veri veya istek gönderilmeden yapilmiyorsa javascript en hizli kontrol yöntemidir. Ama veritabani sorgusu gibi bir islem yapilacaksa ajax bir adim öne geçiyor. Bu da bizim javascripti her alanda kullanamamamiza neden oluyor. Ve tabi yazinin basinda da belirttigim gibi, javascrip’in farkli browserlarda çikardigi sorunlar ajax da yok çünkü ajax kendi içinde “Browser Compatibility” denen bir kütüphaneyi dahil ederek bu sorunu asmayi hedefliyor.

Ayrica html, asp.net, php vs.. gibi birçok dil varken, yeni bir dil sunmayip,bu diller ile  entegre çalisarak bizi dil ögrenmek için zaman kaybetmekten ve bunun çetrefillerinden kurtariyor. Bu zamanda kullanimini ögrenerek ve denemeler yaparak bir adim öne geçmek mümkün. Belkide ajax’in kisa sürede bu kadar yayginlasmasinin nedeni, birçok dil ile entegre olup sanki yeni bir tool eklenmek kadar kolay ve kisa sürede ögrenilebilmesidir.

.

Dezavantajlari?

Elbette özellikle gelistirilmekte olan ve “gelismis” denen tüm yazilimlarda hatalar ve buglar mevcuttur.  Ajax’da da bazi sorunlar ve dezavantajla hatta bazen avantaja dönüsen dezavantajlar vardir.

Ilk olarak herkesin en çok bahsettigi ileri-geri butonu sorunu. Sayfalar dinamik olarak olusturuldu için geri tusuna basildiginda sayfamizin yapisina göre bazen sorunlar çikmakta çünkü tarayici dinamik sayfalari hafizasinda tutmuyor. Bu sorunu asmak için bazi çalismala yapilabilir, ek kodlar, ileri geri butonlarinin pasif yapilmasi vs. ama tabi bu bizim için ek çalisma, ek zaman ve ek bant genisligi demek.

Diger bir dezavantaj da arama motorlarinda indexlenememesidir. Söyleki ajax içerisinde yüklenen verileri sayfanin kaynak kodlarinda göremezsiniz ve arama motorlari da bunu göremeyecegi için indexleyemez. Özellikle ziyaretci sayisinin önemli oldugu ve bunun maddi tarafindan yararlanan siteler için bu gerçekte büyük bir dezavantajdir. Ayni durumun dinamik olusturululan tüm sayfalar içinde geçerli oldugu ve bunun tag vs. gibi yöntemlerle asilabilecegini de unutmamak gerekir. Tabi bu durum bazen avantaja da dönüsebilir. Mesela kisilere özel bilgilerin oldugu sayfalarin arama motorlarinda çikmasini istemeyiz, ya da resmi bir kurum için yapilan web uygulamalarinda içerik gizli olmalidir muhakkak. Bu durumlarda ajax avantaja dönüsmektedir.

Ajaxin javascripten kaynaklanan dezavantajlarini da unutmamak lazim, mesela javascript kullanmak bilgisayari bir parça yavaslatir çünkü javascript kullanicinin bilgisayarinda yorumlanan bir dildir ve yavas bilgisayarlari daha da yavaslatir.

Ajaxin kullandigi XMLHTTPREQUEST bir ActiveX nesnesidir. Bazi bilgisayarlarda ActiveX otomatik engellendigi için ajax çalismayabiliyor. Bunun için çözümler var elbette ama bu hala eski sürüm explorerlar için bir problem

Ajax ile ilgili daha pek çok avantaj ve dezavantaj bulunmakta. Pek çok insan ajaxi kullanmaya çoktan baslamisken, bazilari ise karsi çikiyor.  Fakat özellikle güncellemelerin gerektigi islemlerde, mesela kosula bagli doldurulacak alanlarda, ajax bize birçok kolaylik saglamakta ve bizde bu teknolojiyi daha yakindan incelemek ve anlatmak için ajax konusundaki makelelerimize devam edecegiz.